Ostatnio pojawił się u mnie klient z wyrokiem skazującym za jazdę pod wpływem środka odurzającego. Pan został zatrzymany przez Policję ponieważ wykonywał dziwne manewry na drodze.
Skierowano go na badanie krwi celem ustalenia czy zażywał niedozwolone substancje, jakie i w jakim stężeniu. Badanie wykazało ponad 100 ng/ml amfetaminy. Biegły wskazał, że taka ilość narkotyku oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy podobnie jak stan nietrzeźwości.
Czy z takim stanem faktycznym można cokolwiek zrobić?
Sądzę, że tak. A odpowiedź znajdziecie niżej…
W języku potocznym mówi się o jeździe „pod wpływem”
Co to tak na prawdę znaczy?
Zgodnie z art. 178a Kodeksu karnego przestępstwem jest prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Jazda pod wpływem to prowadzenie pojazdu po zażyciu alkoholu bądź środka odurzającego.
Czym jest alkohol wszyscy wiemy. Natomiast wymaga sprecyzowania pojęcie środka odurzającego.
Definicji nie znajdziecie w Kodeksie karnym lecz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 852) w art. 4 pkt 11a, 25 i 26.
Ustawa ta wyróżnia:
- nowe substancje psychoaktywne czyli tzw. dopalacze
- substancje psychotropowe czyli amfetamina i jej pochodne
- środki odurzające czyli opiaty, opioidy i kokaina.
>>> Sprawdź, jak obliczyć rażąco niską cenę na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych
Dodatkowo powiem, że przepisy ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 110) zakazują prowadzenia pojazdów nie tylko w stanie nietrzeźwości czy po spożyciu alkoholu, ale też każdego środka działającego podobnie do alkoholu.
Środki działające podobnie do alkoholu zostały wymienione w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 lipca 2014 r. w sprawie wykazu środków działających podobnie do alkoholu oraz warunków i sposobu przeprowadzania badań na ich obecność w organizmie (Dz.U. z 2016 r., poz. 224).
Tymi substancjami są:
- opioidy
- amfetamina i jej analogi
- kokaina
- tetrahydrokanabinole
- benzodiazepiny.
Tak więc środki odurzające, o jakich mowa w art. 178a k.k., to wszelkie substancje, naturalne i sztuczne, działające na ośrodkowy układ nerwowy (OUN), wymienione szczegółowo w załączniku do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Tak też wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z 27.02.2007 r., I KZP 36/06.
Dopuszczalna ilość alkoholu i środków odurzających u kierowcy…
to zagadnienie ciekawe i nie tak proste, przynajmniej jeśli chodzi o narkotyki i im podobne.
Stan nietrzeźwości jest ustawowo sprecyzowany w art. 115 § 16 k.k. i zachodzi gdy:
- zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub
- zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
>>> Czy musisz podawać numer dowodu osobistego podczas podpisywania umowy? Sprawdź wpis: Numer dowodu czy PESEL? Czego wymagać od strony w umowie?
W przypadku środków odurzających Ustawodawca nie ustalił konkretnych limitów.
Powoduje to, że w każdym przypadku trzeba nie tylko ustalić czy kierowca zażył taki środek i jaki, ale też jego stężenie i ilość ta ma wpływ na prowadzenie pojazdu.
Nie pozostaje to bez wpływu na praktykę sądową.
Przykładowo Sąd Najwyższy w wyroku z 3.12. 2014 r. w sprawie II KK 219/14, stwierdził:
W aktualnym stanie prawnym – wobec braku zdefiniowania stanu „pod wpływem środka odurzającego” oraz stanu „po użyciu środka podobnie działającego do alkoholu”, którym posługuje się art. 87 § 1 KW – sąd rozpoznając sprawę o przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji popełnione pod wpływem środka odurzającego, a więc także o przestępstwo z art. 178a § 1 KK, każdorazowo musi ustalić, czy środek ten miał realny wpływ na sprawność psychomotoryczną kierującego pojazdem w stopniu podobnym, jak w sytuacji znajdowania się pod wpływem alkoholu.
Zatem w przypadku stwierdzenia tego środka w organizmie kierującego pojazdem mechanicznym, konieczne będzie dokonywanie ustaleń dowodowych w zakresie zachowania się osoby badanej w chwili zdarzenia, często połączone z ekspertyzą biegłych.
>>> Psycholog i psychoterapeuta od 1 stycznia 2022 świadczą usługi w zakresie opieki zdrowotnej! Aby dowiedzieć się więcej przeczytaj artykuł: Psycholog i psychoterapeuta od 1 stycznia 2022 roku już nie jest wolnym zawodem! Ryczałt obniżony do 14%
Jak ustala się czy kierowca prowadzi pojazd pod wpływem?
Jeśli chodzi o alkohol stosunkowo łatwo jest wykryć go i ustalić ilość. Obecne na rynku urządzenia (tzw.alkotesty) są wystarczające dla zapewnienia wiarygodnych pomiarów w miejscu zatrzymania, w oparciu o analizę składu wydychanego powietrza. Stosowane są na podstawie art. 129i Prawa o ruchu drogowym.
Jeśli jednak osoba badana uniemożliwia przeprowadzenie badania wydychanego powietrza bądź odmawia poddaniu się temu badaniu, konieczne jest przeprowadzenie badania moczu lub krwi. W Polsce nie przeprowadza się badania moczu (chyba sami domyślacie się dlaczego ; ), ale krwi – owszem.
Zasady przeprowadzania badania na zawartość alkoholu zawarte zostały w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz.U. z 2018 r., poz. 2472).
W przypadku innych substancji działających podobnie zasady przeprowadzania badań określa powołane wyżej rozporządzenie w sprawie wykazu środków działających podobnie do alkoholu oraz warunków i sposobu przeprowadzania badań na ich obecność w organizmie. Przewiduje ono badanie śliny, moczu lub krwi.
Zdaniem wielu toksykologów badanie śliny nie daje pewności dowodowej. Zalecają oni traktować dodatni wynik badania śliny jako wstępnie dodatni, wymagający potwierdzenia badaniem krwi.
>>> Twój płot został zniszczony? Przysługuje Ci odszkodowanie odpowiadające kosztom naprawy – przywracające płot do stanu poprzedniego.
Ważne zagadnienie praktyczne!
W praktyce zawodowej spotykam się z określaniem przez biegłych ilości środka odurzającego we krwi (ng/ml), która następnie jest porównywana do skali przyjętej dla alkoholu. Zdarza się też, że ustalona we krwi ilość środka odurzającego jest porównywana do odpowiedniej ilości promili alkoholu.
Sądy przyjmują taki przelicznik, gdyż znacząco ułatwia on określenie czy zażycie danego środka miało wpływ na prowadzenie pojazdu czy nie.
Niemniej jednak nie należy stosować go automatycznie. Wykazanie wystąpienia związku przyczynowo-skutkowego między zażyciem danej substancji a sprawnością psycho-motoryczną kierowcy jest trudne. Wynika to z tego, że osoby nadużywające środków odurzających mają zwiększoną na nie tolerancję. W związku z tym ich organizm reaguje inaczej niż u osoby zażywającej ich sporadycznie.
Jazda pod wpływem…
dla mojego klienta w postępowaniu pierwszoinstancyjnym zakończyła się niedobrze. Jednakże treść opinii biegłego i uzasadnienie wyroku pozwoliły na sformułowanie apelacji opartej właśnie na zarzucie prostego przeliczenia ilości środka odurzającego na promile alkoholu, bez zbadania osobniczej tolerancji na narkotyki.
Jazda pod wpływem alkoholu
Prowadzenie jakiegokolwiek pojazdu po uprzednim spożyciu alkoholu jest obarczone ryzykiem. Jednakże nie zawsze w praktyce zawodowej mam do czynienia z jasnymi sytuacjami. I nie zawsze sytuacja klienta bądź poszkodowanego jest beznadziejna.
Zacząć wypada od tego, że alkohol w organizmie żywego człowieka może mieć charakter endogenny bądź egzogenny.
>>> Czy szkoła niepubliczna może przyjąć inne stosowanie Karty Nauczyciela? Sprawdź wpis: Prywatna placówka a Karta Nauczyciela
Alkohol endogenny jest wytwarzany przez organizm z glukozy zawartej we krwi. W ten sposób może dojść do wytworzenia do 0,5 promila alkoholu etylowego.
W czasie agonii stężenie glukozy rośnie, zawartość alkoholu endogennego może wzrosnąć do 1 promila lub więcej (w przypadku śmierci gwałtownej). Ma to znaczenie przy ustalaniu trzeźwości ofiar wypadków.
Co ciekawe, do wytwarzania alkoholu przez organizm dochodzi w zespole fermentacji jelitowej (inaczej „autobrowar”). Wedle dostępnych informacji na świecie zdiagnozowano 7 przypadków tego schorzenia, w tym jeden w… Polsce!
Alkohol egzogenny to ten, który dostaje się do organizmu z zewnątrz, głównie drogą wlewną.
Podczas rutynowej czynności „dmuchania w balonik” należy uważać na występowanie alkoholu resztkowego, pozostałego po wcześniejszym spożyciu alkoholu lub produktów z jego zawartością (np. batoniki, cukierki). Dlatego tak ważne jest aby w „balonik” dmuchać mocno – do alkomatu musi dostać się powietrze z głębi płuc, a nie to z jamy ustnej (i przy okazji z otoczenia np. zimowego płynu do mycia szyb).
>>> Jaka stawka VAT obowiązuje przy sprzedaży biletów wstępu?
Badanie zawartości alkoholu
Badanie zawartości alkoholu jest obowiązkowe w następujących sytuacjach (art. 129k ustawy Prawo o ruchu drogowym):
- kierującego – w razie uczestniczenia w wypadku drogowym, w którym jest zabity lub ranny
- kierującego bądź inną osobę – jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem uczestniczącym w wypadku drogowym, w którym jest zabity lub ranny
- na żądanie tych osób.
Badanie w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu przeprowadza się (art. 129i ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz Rozporządzenie z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie):
- przy użyciu urządzeń elektronicznych dokonujących pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu
- na podstawie badania krwi, jeżeli stan osoby uniemożliwia badanie urządzeniem elektronicznym
- na podstawie badania krwi, jeżeli osoba odmawia poddania się badaniu wydychanego powietrza
- na podstawie badania krwi, jeżeli osoba badana pomimo przeprowadzenia badania wydychanego powietrza, żąda badania krwi
- wystąpił brak wskazania stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu spowodowany przekroczeniem zakresu pomiarowego analizatora wydechu.
Alkomaty
Analizatory wydechu są wzorcowane. Odbywa się to jednak w warunkach laboratoryjnych, zupełnie różnych od tych, w jakich dokonuje się pomiarów. Z tego powodu w sytuacjach dokonywania rzeczywistego pomiaru jego niepewność jest większa niż wskazana w świadectwie wzorcowania i sięga do 0,03 mg/l.
W przypadku badania zawartości alkoholu w zwłokach ludzkich krew pobiera się z żyły udowej. Dodatkowo – z gałki ocznej, przychłonki czy płynu mózgowo-rdzeniowego.
Badanie moczu pozwala na stwierdzenie spożycia alkoholu, a nadto jest trudne do pobrania na miejscu zdarzenia, więc ma mniejsze znaczenie.
>>> Sprawdź w jaki sposób dodać PKD do działalności spółki z o.o.
Przydaje się przy określaniu fazy przemiany alkoholu w organizmie. Jeśli bowiem stężenie alkoholu w moczu jest niższe niż we krwi, przyjmuje się, że badany w chwili zdarzenia bądź zgonu znajdował się w fazie wchłaniania.
W fazie równowago i eliminacji (większej jej części) stężenie w moczu jest o 20%-30% wyższe niż we krwi.
Jazda pod wpływem w orzecznictwie sądowym
Podstawowym probierzem stanu nietrzeźwości są opisane wyżej metody badawcze, obarczone jednak pewnymi ryzykami.
Sprawą granicznych stężeń zajmował się m.in. Sąd Najwyższy w sprawie IV KK 116/08, zakończonej wydaniem wyroku 15.10.2008 r. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy zawarł następującą tezę:
Dla odpowiedzialności karnej na podstawie art. 178a § 1 KK niezbędne jest ustalenie, że w chwili prowadzenia pojazdu poziom stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu przekraczał 0,25 mg/l. W przypadku gdy różnica w wartości pomiarów dokonanych w odstępie dwóch minut wynosi 0,04 mg/l, co odpowiada w przybliżeniu różnicy 0,08 promila alkoholu we krwi, wymaga to racjonalnego wyjaśnienia przyczyn rozbieżności wartości pomiarów, nie dającej się uzasadnić intensywnością procesu fizjologicznej redukcji alkoholu w organizmie. Uzasadnienie takie nie może być wynikiem intuicyjnego ustalenia, bo wymaga ono wiedzy specjalnej.
Z kolei w postanowieniu z 10.09.2008 r. w sprawie V KK 160/08 Sąd Najwyższy stwierdził, że:
Kwestia dopuszczalnego błędu w urządzeniach pomiarowych nie ma żadnego wpływu na stan świadomości osoby badanej co do tego, czy znajduje się lub też może się znajdować w stanie nietrzeźwości. Świadomość istnienia takiej okoliczności tj. stanu nietrzeźwości, rozumiana być musi jako wynikająca z poziomu rozwoju psychicznego zdolność rozpoznania określonego stanu własnej osoby; w praktyce sądowo-psychiatrycznej termin „świadomość” oznacza „przytomność”. Na stan świadomości oskarżonego, co do bycia w stanie nietrzeźwości, w czasie prowadzenia samochodu nie ma wpływu odczyt alkometru i statystyczny stopień błędu odczytu.
Jeśli nie da się przeprowadzić badania wydychanego powietrza, krwi czy moczu, orzecznictwo dopuszcza czynienie ustaleń co do znamion nietrzeźwości na podstawie innych dowodów np. zeznań świadków czy wyjaśnień oskarżonego (SN, wyrok z 2.11.1961 r., V K 504/61 czy SN, postanowienie z 8.04. 2014 r., III KK 433/13).
>>> Jaka kara grozi za sprzedaż podróbek znanych marek?
Zdarzają się także sytuacje graniczne, kiedy przekroczenie stanu nietrzeźwości jest niewielkie i podsądny liczy na warunkowe umorzenie postępowania, a co za tym idzie – możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów na minimalny okres 1 roku, a nie 3 lat.
Aby jednak taka sztuka się udała bierze się pod uwagę takie okoliczności, jak stopień zawartości alkoholu w organizmie sprawcy ponad ustawowe minimum, sposób prowadzenia pojazdu w aspekcie realnego, faktycznego zagrożenia dla ruchu (poza stanem nietrzeźwości, ewentualne naruszenie innych zasad bezpieczeństwa w ruchu, zwłaszcza w aspekcie znaczenia ich wagi dla tegoż bezpieczeństwa), miejsce poruszania się pojazdem (np. drogi o małym natężeniu ruchu, czy też miejsca o znacznym natężeniu ruchu, wymagające szczególnej uwagi także od trzeźwego kierowcy) – Sąd Najwyższy Izba Wojskowa w wyroku z 16.04. 2002 r., WA 11/02.
Ada Chmielewska-Ciż
adwokat
Jeśli znalazłeś się w roli oskarżonego albo pokrzywdzonego w zw. z przestępstwem czy wykroczeniem komunikacyjnym zapoznaj się z blogiem Jazda pod wpływem.
Photo by Max Fleischmann on Unsplash
***
Zakaz prowadzenia pojazdów
Dziś zajmiemy się tym, co dla większości kierowców jest najważniejszym aspektem potencjalnej odpowiedzialności karnej – zakazem prowadzenia pojazdów.
Zakaz prowadzenia pojazdów
Zakaz prowadzenia pojazdów to tzw. środek karny (art. 39 pkt 3 Kodeksu karnego). Co do zasady zakaz ten wymierza się w latach, od roku do 15 lat, ale jak zwykle są wyjątki – o czym niżej [Czytaj dalej…]