Przepisy odpowiedzialności materialnej zawarte w Kodeksie pracy mają zastosowanie, gdy szkoda jest wynikiem działania lub zaniechania pracownika w ramach jego obowiązków, które powstają ze stosunku pracy. W szczególności, gdy powstała szkoda wynikła w trakcie wykonywania pracy przez pracownika.
Przepisy Kodeksu pracy o odpowiedzialności materialnej pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy to przepisy bezwzględnie obowiązujące. Innymi słowy: strony nie mogą zmienić ich treści lub ustalić własną odpowiedzialność pracownika za wywołane szkody w ramach tzw. swobody umów.
Odpowiedzialność materialna pracownika za szkody wywołane nieumyślnie w majątku pracodawcy także została uregulowana w sposób wyczerpujący w Kodeksie pracy.
Pamiętaj jednak o tym, że nie wyklucza to również odpowiedniego zastosowania przepisów Kodeksu cywilnego.
Kiedy pracownik będzie odpowiedzialny materialnie za wywołaną szkodę?
Odpowiedzialność materialna pracownika – przesłanki
Pracownik jest odpowiedzialny za wyrządzona szkodę, jeśli spełni przesłanki wskazane w rozdziale V Kodeksu pracy:
Nie wykona lub nienależycie wykona swoje obowiązki pracownicze
Naruszenie obowiązków czy nienależyte ich wykonanie może nastąpić jako skutek nieodpowiednich działań, jak i w wyniku dopuszczenia się zaniechania.
Aby ustalić jakie obowiązki ciążą na pracowniku i czy wykonuje je prawidłowo, należy sprawdzić zapisy następujących dokumentów:
- Umowy o pracę
- Regulaminu pracy
- Porozumienia zbiorowego
- Układów zbiorowych pracy
- Statutów
- Poleceń pracodawcy.
Można przypisać winę pracownikowi
Sam Kodeks pracy nie określa pojęcia winy, jednak jest ono zbliżone do rozumienia jego definicji w prawie karnym.
Wina może być nieumyślna lub umyślna.
>>> Psycholog i psychoterapeuta od 1 stycznia 2022 świadczą usługi w zakresie opieki zdrowotnej! Aby dowiedzieć się więcej przeczytaj artykuł: Psycholog i psychoterapeuta od 1 stycznia 2022 roku już nie jest wolnym zawodem! Ryczałt obniżony do 14%
Wina nieumyślna
Ma miejsce wtedy, gdy pracownik bezpodstawnie przypuścił, że szkoda nie nastąpi, choć miał możliwość przewidzenia, że jego zachowanie wyrządzi szkodę.
Kolejnym przypadkiem, gdy mówimy o winie nieumyślnej jest ten, gdy pracownik nie przewidział powstania szkody, choć ze względu na okoliczności sprawy mógł i powinien przewidzieć jej pojawienie się.
Wina umyślna
O winie umyślnej mówimy wtedy, gdy pracownik chciał wyrządzić szkodę w mieniu pracodawcy i w sposób celowy do tego zmierzał – wystąpił zamiar bezpośredni.
A także, gdy wystąpił zamiar ewentualny – pracownik miał świadomość szkodliwych skutków swego działania i przewidywał ich nastąpienie. Godził się na nie, choć nie zmierzał bezpośrednio do wyrządzenia szkody.
Pracownik wyrządzi szkodę pracodawcy
Szkoda pracodawcy według Kodeksu pracy to uszczerbek majątkowy, który został poniesiony przez pracodawcę w jego mieniu.
>>> Czy musisz podawać numer dowodu osobistego podczas podpisywania umowy? Sprawdź wpis: Numer dowodu czy PESEL? Czego wymagać od strony w umowie?
Obejmuje faktyczne zmniejszenie majątku poszkodowanego pracodawcy – stanowi różnicę pomiędzy stanem majątku, który pracodawca mógłby posiadać gdyby nie doszło do jego uszczuplenia z winy pracownika, a obecnym stanem majątku pracodawcy, po wyrządzonej szkodzie.
Pracownik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą jedynie w granicach rzeczywistej straty pracodawcy, czyli takiej, która nie obejmuje spodziewanych korzyści w sytuacji, gdyby pracownik nie wyrządził szkody pracodawcy.
Zachodzi związek przyczynowy pomiędzy zawinionym zachowaniem pracownika a szkodą pracodawcy
Odpowiedzialność pracownika dotyczy normalnych następstw niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracownika.
Normalnych następstw czyli takich, które rozsądny i przezorny pracownik mógłby przewidzieć jako skutek swoich działań lub bezczynności.
Jako przyczynę szkody uwzględnia się jedynie zdarzenie, którego typowym następstwem (normalnym/zwykłym/wynikającym z doświadczenia) jest doprowadzenie do powstania lub zwiększenia szkody.
>>> Co należy wziąć pod uwagę zakładając podmiot leczniczy?
Podczas oceny „normalności” następstwa bierze się pod uwagę całokształt okoliczności sprawy i sprawdza się, czy następstwo wynika z zasad nauki i doświadczenia życiowego.
Chcesz wiedzieć więcej o przesłankach odpowiedzialności materialnej pracownika?
Przeczytaj artykuł Odpowiedzialność materialna pracownika na zasadach ogólnych.
Znajdziesz go na blogu Global Mobility & HR.
***
Roszczenia w razie wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony – przywrócenie do pracy
Istnieją dwa typy roszczeń przysługujące pracownikowi w sytuacji gdy pracodawca wypowiedział mu umowę o pracę na czas nieokreślony.
Jednym z nich jest odszkodowanie, o którym pisaliśmy tutaj: Roszczenia w razie wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony – odszkodowanie.
Drugim typem roszczeń jest przywrócenie do pracy na dotychczasowych warunkach, o którym przeczytasz w niniejszym wpisie [Czytaj dalej…]