Naruszanie praw pacjenta, takich jak prawo do rzetelnej informacji, świadomej zgody czy świadczeń zgodnych z aktualną wiedzą medyczną, wciąż zdarza się zbyt często.
Konsekwencje błędów medycznych bywają dramatyczne – od pogorszenia zdrowia po trwałą niepełnosprawność czy śmierć.
Jak w tak trudnych sytuacjach mogą bronić się poszkodowani pacjenci i ich rodziny?
Jakie roszczenia im przysługują i dlaczego wsparcie prawnika bywa kluczowe w walce o sprawiedliwość?
Na takie tematy rozmawiamy z mec. Adrianą Abelec-Piątkowską, prawniczką specjalizującą się w sprawach związanych z błędami medycznymi, autorką bloga Błąd medyczny.
Jakie prawa przysługujące pacjentom w zakresie świadczeń zdrowotnych są najczęściej naruszane?
Adriana Abelec-Piątkowska [A. A.-P.]: Mam wrażenie, że to podstawowe i w sumie chyba najważniejsze prawo czyli prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością, zgodnych z aktualnym stanem wiedzy medycznej…
Często też wydaje mi się naruszane jest prawo do informacji o stanie zdrowia oraz prawo do wyrażania zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych.
Jakie mogą być konsekwencje niewłaściwego leczenia dla pacjenta i jego najbliższych?
[A. A.-P.]: Konsekwencje niewłaściwego leczenia mogą być różne, począwszy od niewielkich lub w niektórych przypadkach praktycznie żadnych aż po bardzo dotkliwe dla pacjenta i jego rodziny.
Najgorsze, kiedy dochodzi z tego powodu do utraty życia lub stanu, który w mojej ocenie można porównać do takiej sytuacji, mimo że pacjent żyje np. w sytuacji kiedy dojdzie do trwałego uszkodzenia mózgu.
Moim klientem jest właśnie taka osoba, młoda, jej życie w zasadzie trudno nazwać życiem. Po urazie głowy pacjenta odesłano do domu, nie wykonano badań obrazowych, nie pozostawiono go na obserwacji w warunkach szpitalnych w kluczowym dla diagnostyki czasie i niestety okazało się, że w wyniku urazu powstał krwiak, który wobec braku szybkiej interwencji neurochirurgicznej spowodował nieodwracalne uszkodzenie mózgu.
W takiej sytuacji cierpi sam pacjent jak i jego rodzina, która oprócz cierpienia psychicznego związanego ze stanem pacjenta, przejmuje ciężar opieki nad chorym.
Czy w praktyce pacjent ma realne możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w takich sytuacjach?
[A. A.-P.]: Tak, jak najbardziej, ale głównie z pomocą prawnika.
Dlaczego skorzystanie z pomocy prawnika jest kluczowe przy dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych?
[A. A.-P.]: Dochodzenie roszczeń w tego typu sprawach jest bardzo trudne, głównie z powodu tzw. czynnika ludzkiego – zazwyczaj nikt nie chce przyznać się do winy a to z kolei skutkuje odmową zapłaty zadośćuczynienia i odszkodowania, czasami nawet w bardzo oczywistych sprawach.
Biegli zarówno w postępowaniu przedsądowym jak i powołani już w trakcie postępowania sądowego niekoniecznie wykazują się obiektywną oceną, co bardzo komplikuje sytuację osoby dochodzącej roszczeń i wymaga podjęcia wielu dalszych czynności. Niekiedy treść samej opinii nie koresponduje następnie z jej wnioskami końcowymi.
Podam przykład – w jednej sprawie, związanej ze śmiercią małego dziecka biegli wskazali, że lekarze postawili niewłaściwe rozpoznanie i tym samym leczenie nie było adekwatne do rzeczywistych potrzeb. Jakież było moje zdziwienie kiedy we wnioskach końcowych opinii przeczytałam, że postępowanie lekarzy było zgodne z aktualną wiedzą medyczną, bowiem leczenie było zgodnie z rozpoznaniem (tym błędnym dodam). W ogóle nie wzięto pod uwagę we wnioskach końcowych błędu diagnostycznego, który następnie de facto implikował wdrożenie niewłaściwego leczenia. Za proces diagnostyczny i terapeutyczny odpowiadali ci sami lekarze.
Podobnych przykładów jest niestety wiele.
Proszę sobie wyobrazić, że niekiedy w jednym postępowaniu zachodzi konieczność powołania np. 3 zespołów biegłych tej samej specjalizacji i na te same okoliczności a sporządzone przez nich opinie potrafią się różnić w kluczowych dla rozstrzygnięcia kwestiach. Bez pomocy prawnika trudno poradzić sobie w sporze z ubezpieczycielem czy innym podmiotem odpowiedzialnym.
Czym dokładnie są roszczenia odszkodowawcze i jakie ich rodzaje przysługują pacjentom poszkodowanym w wyniku błędów medycznych?
[A. A.-P.]: Roszczenia odszkodowawcze obejmują wszelkie roszczenia przysługujące osobie poszkodowanej w związku z poniesioną szkodą i krzywdą .
Pacjentowi, który doznał uszczerbku na zdrowiu w wyniku niewłaściwego leczenia w dużym uogólnieniu przysługuje prawo do:
- Zadośćuczynienia za ból i cierpienie fizyczne i psychiczne, kwoty te w zależności od wysokości uszczerbku na zdrowiu i krzywdy kształtują się na różnym poziomie, mogą sięgać do nawet kilku milionów złotych.
- Odszkodowania -za koszty leczenia, rehabilitacji, utracone dochody, konieczność przystosowania mieszkania i inne
- Renty z tytułu zwiększonych potrzeb (na przyszłe koszty leczenia, rehabilitacji, koszty opieki i inne) – wysokość renty uzależniona jest od potrzeb, ale jej wysokość może kształtować się na poziomie nawet kilkunastu tysięcy złotych w skali miesiąca ,
- Renty z tytułu pogorszenia widoków na przyszłość wysokość renty uzależniona jest od wielu czynników, ale jej wysokość może kształtować się na poziomie nawet kilkunastu tysięcy złotych w skali miesiąca ,
- i innych.
W przypadku utraty osoby najbliższej Uprawnionym przysługuje roszczenie o:
- zadośćuczynienie pieniężne
- renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego w sytuacji gdy na zmarłym ciążył względem osoby uprawnionej ustawowy obowiązek alimentacyjny. „Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego”(art. 446 2)
- stosownego odszkodowania w przypadku pogorszenia sytuacji osób uprawnionych po śmierci osoby najbliższej
- zwrotu kosztów leczenia i pogrzebu
- W przypadku naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać osobie poszkodowanej odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego.
Jakie kwoty zadośćuczynień i rent są obecnie możliwe do uzyskania?
[A. A.-P.]: Wysokość zadośćuczynienia jest uzależniona od szeregu czynników, w Polsce kwoty z tego tytułu niestety nie odpowiadają tym, które można uzyskać np. w USA, ale ostatnio widzę tendencję do zasądzania coraz większych kwot, nawet kilku milionowych.
Wysokość renty z tytułu zwiększonych potrzeb jak i z tytułu utraconych widoków na przyszłość również kształtuje się na różnym poziomie, ale czasami są to naprawdę wysokie kwoty sięgające kilkunastu czy kilkudziesięciu tysięcy w skali miesiąca.
W nieco innej sytuacji są osoby, które dochodzą roszczeń w związku z utratą osoby bliskiej – w takich sytuacjach decyzja o dochodzeniu roszczeń nie wynika z chęci wzbogacenia się, ale z poczucia sprawiedliwości, osobom tym zależy na uzyskaniu namiastki poczucia sprawiedliwości, że jednak ktoś, kto jest odpowiedzialny poniósł konsekwencje.
Takim osobom przysługuje możliwość dochodzenia zadośćuczynienia w związku z utratą osoby najbliższej, kwoty te mogą sięgać nawet 200 000,00 zł w niektórych przypadkach.
Jak wygląda w praktyce droga pacjenta od zgłoszenia roszczenia do jego uzyskania – jakie przeszkody mogą się pojawić?
[A. A.-P.]: Droga od zgłoszenia roszczenia do jego uzyskania zazwyczaj bywa trudna i długa, wiąże się z dużym nakładem pracy.
Często gromadzenie dokumentacji przez ubezpieczycieli trwa bardzo długo, brak współpracy ze strony podmiotu odpowiedzialnego, braki w dokumentacji medycznej, nierzetelne opinie konsultantów medycznych i szereg innych.
Problem w tym, że ciężar dowodu w większości sytuacji spoczywa na poszkodowanym pacjencie.
Czy zawsze konieczne jest kierowanie sprawy do sądu, aby uzyskać odszkodowanie lub zadośćuczynienie?
[A. A.-P.]: Zdarzają się oczywiście sytuacje, gdy sprawę można zakończyć na drodze przedsądowej w drodze ugody (ostatnio mam wrażenie coraz częściej), jednakże najczęściej skuteczne dochodzenie roszczeń w pełnym zakresie odbywa się na drodze sądowej.
Dlaczego nie warto rezygnować z walki o swoje prawa mimo trudności i zniechęcania ze strony szpitali czy ubezpieczycieli?
[A. A.-P.]: Uważam, że warto dochodzić roszczeń pomimo trudności, ponieważ można uzyskać środki, które pozwolą poszkodowanemu pacjentowi na zapewnienie godnych warunków życia, leczenia, przystosowania mieszkania i zapewnienia innych potrzeb.
Niekiedy w wyniku niewłaściwego leczenia dochodzi do diametralnej zmiany w życiu pacjenta, który z osoby w pełni sprawnej, dobrze funkcjonującej, pracującej, nagle staje się osobą zależną od pomocy innych, niedolną do pracy i tym samym samodzielnego utrzymania się.
Pieniądze nie odwrócą krzywdy, ale są środkiem, który w pewnym sensie może złagodzić krzywdę i zapewnić chociaż byt osobie poszkodowanej na odpowiednim poziomie.
Podam przykład pacjentki, u której w wyniku zastosowania niewłaściwej metody leczenia doszło do uszkodzenia rdzenia kręgowego co niestety spowodowało porażenie kończyn dolnych. Sporo pracy wymagało by ubezpieczyciel uznał roszczenie co do zasady, w tym konkretnym akurat przypadku bez pomocy prawnika pacjent byłby w mojej ocenie bez szans w starciu w ubezpieczycielem. Na etapie postępowania przedsądowego dokonano wypłaty 200 000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz dokonano częściowego zwrotu kosztów leczenia, opieki etc. Oczywiście zdecydowanie wyższej kwoty będziemy dochodzić w postępowaniu sądowym, renty z tytułu zwiększonych potrzeb, renty z tytułu utraconych widoków na przyszłość i innych. Dzięki temu komfort życia tej pacjentki z pewnością się poprawił, ponieważ w tej trudnej sytuacji chociaż nie będzie musiała się martwic o zapewnienie sobie środków na potrzeby egzystencjalne, koszty leczenia i inne.
W przypadku poszkodowanych dzieci dochodzenie roszczeń ma szczególne znaczenie, ponieważ to czy będą posiadały środki na leczenie zazwyczaj determinuje ich przyszłość.
Odnoszę wrażenie, że dopiero liczne procesy sądowe mogą spowodować jakąś sensowną zmianę w obrębie przestrzegania praw pacjenta oraz w postępowaniu z poszkodowanymi pacjentami w sytuacji kiedy dojdzie już do powstania uszczerbku na jego zdrowiu w wyniku niewłaściwego leczenia, jak to było w USA.
Uważam, że dodatkową krzywdą jest fakt, że osoba poszkodowana zamiast uzyskać przeprosiny oraz rekompensatę finansową w tej trudnej dla siebie sytuacji życiowej i często materialnej jest zmuszona dochodzić swoich roszczeń przed sądem, ponosić dodatkowe koszty i często odpierać absurdalne zarzuty strony pozwanej.
Na szczęście przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sędziowie coraz częściej biorą również pod uwagę tzw. postawę sprawcy i z tego tytułu zasądzają wyższe kwoty tytułem zadośćuczynienia.
Jakie wskazówki dałaby Pani pacjentom, którzy rozważają dochodzenie swoich roszczeń po niewłaściwym leczeniu?
[A. A.-P.]: Przede wszystkim to jak najszybsze zgłoszenie się do prawnika specjalizującego się w dochodzeniu roszczeń w takich sprawach na konsultację oraz gromadzenie dokumentacji medycznej a także faktur i rachunków związanych z leczeniem.
Na koniec dodam, że jest wielu wspaniałych lekarzy, wykonywanie tego zawodu jest bardzo trudne i niesie ze sobą ryzyko wielu niestety niepowodzeń, które mogą być wynikiem błędu.
Lekarz to przecież człowiek i błędy zawsze będą się zdarzały, natomiast reakcja na nie powinna być zupełnie inna niż jest.
Dziękujemy za rozmowę!
Zdjęcie: Marcel Scholte
***
Serdecznie dziękujemy pani mec. Adriany Abelec-Piątkowskiej i jeszcze raz zapraszamy do odwiedzin bloga Błąd medyczny.
📌
Zapraszamy również do lektury innych wywiadów:
