Katastrofa drogowa
Przestępstwo to opisane jest w art. 173 k.k. Cechą odróżniającą katastrofę w ruchu od wypadku jest zagrożenie dla życia lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach.
Przestępstwo to można popełnić umyślnie albo nieumyślnie. W ruchu lądowym, wodnym czy powietrznym katastrofa umyślna występuje niezwykle rzadko a i wtedy rozważać można inną kwalifikację prawną. Przykładem może być sprawa pilota Aleksandra Lubitza.
Poza przypadkami samobójców czy ataków terrorystycznych z wykorzystaniem pojazdu (np. zamach w Nicei) katastrofa w ruchu będzie skutkiem czyjegoś nieumyślnego zachowania w postaci naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu.
Umyślność i nieumyślność spowodowania katastrofy
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 8.03.2017 r., III KK 345/16:
istotą nieumyślności, jako znamienia strony podmiotowej przestępstwa jest niezachowanie przez sprawcę ostrożności wymaganej w danych okolicznościach (art. 9 § 2 KK). Jeśli odnieść to do zachowania polegającego na sprowadzeniu katastrofy przez sprawcę kierującego pojazdem, to niezachowanie wymaganej ostrożności wiązać się może właśnie z naruszeniem reguł bezpieczeństwa w komunikacji, przy czym dotyczy to najczęściej ruchu drogowego.
>>> O czym musisz pamiętać, gdy przekształcasz indywidualna praktykę lekarską w podmiot leczniczy?
Co do umyślności wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 24.05.2016 r., II AKa 355/15.
Sąd ten wskazał, że:
Umyślne sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym jest możliwe tylko w sytuacjach wyjątkowych, przy zaistnieniu szczególnych okoliczności. Z reguły działanie sprawcy z zamiarem ewentualnym jest nie do przyjęcia w stosunku do sprawcy będącego uczestnikiem ruchu. Nie może się on bowiem godzić na nastąpienie katastrofy, której skutki dotknęłyby go w pierwszej kolejności. Możliwość uznania, że sprawca działał z zamiarem ewentualnym może zachodzić jest tylko w sytuacjach wyjątkowych, takich jak np. znaczny stan nietrzeźwości sprawcy, ucieczka ściganego kierowcy, który w celu uniknięcia odpowiedzialności zmierza do udaremnienia pościgu za wszelką cenę, nie wyłączając spowodowania katastrofy.
Zagrożenie karą
Przestępstwo to jest zagrożone karą od roku do lat 10 pozbawienia wolności – w przypadku umyślności albo od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności (nieumyślność).
Skutkiem katastrofy może być śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób. Wtedy sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (umyślność) albo karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (nieumyślność).
>>> Przeczytaj także: Jak skorzystać ze stawki 8% VAT w fotografii
Cechy katastrofy
Podstawowe cechy katastrofy to spowodowanie zagrożenia dla życia lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach.
Pojęcie „wiele osób” nie zostało w Kodeksie karnym zdefiniowane.
Wiele osób to co najmniej 10 osób (niektóre sądy przyjmują 6 osób). Mienie w wielkich rozmiarach to mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 1 000 000 złotych (art. 115§ 6 k.k.).
Inną jej cechą jest nagłość.
Nagłość należy analizować nie tylko z perspektywy zachowania sprawcy, ale rozwoju przebiegu zdarzeń, z uwzględnieniem projekcji każdego uczestnika takiego zdarzenia. Może być ona istotna z punktu widzenia możliwości przeciwdziałania zagrożeniu (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z 4.12.2019 r., V KK 143/19).
>>> Czy pełnienie dyżuru jest obowiązkiem nauczyciela?
Dla przyjęcia katastrofy nie ma znaczenia stopień obrażeń ciała innych osób, lecz musi zaistnieć zagrożenie dobra chronionego przez prawo (patrz: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 12.09. 2013 r., II AKa 157/13).
Katastrofę w ruchu mogą wywołać różni współuczestnicy ruchu, czasem nawet większa ich liczba. Konieczne jest stwierdzenie, że każdy z nich naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu i wykazanie związku przyczynowo-skutkowego – wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 26.01.2018 r. w sprawie II AKa 194/17.
Katastrofa a sprowadzenie niebezpieczeństwa
Przepis z art. 174 k.k. uznaje za przestępstwo sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy.
Przestępstwo to może być popełnione umyślnie jak i nieumyślnie. W pierwszym przypadku zagrożenie karą pozbawienia wolności wynosi od 6 miesięcy do lat 8. W drugim – sprawcy grozi kara pozbawienia wolności do lat 3.
Przepis art. 174 k.k. zakazuje podejmowania zachowań skutkujących sprowadzeniem bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy. Musi wystąpić konkretne narażenie dobra prawnego na niebezpieczeństwo. Dla skazania za ten czyn nie jest wystarczające wykazanie, że niebezpieczeństwo było potencjalne.
>>> Czy znasz podcasty o biznesie prowadzone przez prawników? Sprawdź: Wyjątkowe Prawnicze Podcasty o biznesie
W toku postępowania trzeba jednoznacznie ustalić, że w sytuacji będącej skutkiem czynu sprowadzone zagrożenie wystąpiło w takiej skali, iż mogło się ziścić bez żadnych dalszych, bezprawnych zachowań danego sprawcy, a nieuchronnym następstwem, bez konieczności pojawienia się jakichkolwiek nowych czynników, jest niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób. Taką tezę postawił Sąd Najwyższy w postanowieniu z 16.04.2014 r., II KK 314/13.
Typowym przykładem sprowadzenia niebezpieczeństwa są czyny polegające na naruszeniu struktury aparatury sygnalizacyjnej, telekomunikacyjnej i sterowniczej czy kradzieży elementów trakcji kolejowej.
Ada Chmielewska-Ciż
adwokat
Photo by Nate Isaac on Unsplash
***
Skutki wypadku drogowego
Z dzisiejszego wpisu dowiesz się jakie są skutki prawne wypadku drogowego.
Przestępstwo z art. 177 k.k. jest przestępstwem skutkowym
Oznacza to, że aby uznać kogoś winnym tego czynu oprócz naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym czy powietrznym i spowodowania wypadku, konieczne jest wywołanie określonych skutków w zdrowiu innej osoby.
Skutki te to: [Czytaj dalej…]